سوسیوپاتی

سوسیوپاتی،  بیر جۆر اجتماعی اوتانجاقلئق و جۆرمه اویغونلوق دور.  چوْخ۱۵-۲۲ یاش آرالئغئندا گؤرۆلۆر.  جمعی و اجتماعی اصول لارا اویماماق،  عمومی نقلیه وسیله لرده کی قایدالارا اویماما یادا سوسیال چئوره ایچَریسینده گؤستَریلَن رفتاری اختلالاتئنئن هاموسونا وئریلَن آددئر. یعنی قئصّاجاسئ، سوسیوپاتی خسته لیغی اوْلان آدام لار، جامعه نین یاشامئنئن ایجاب ائتدیغی قایدالارا و قانون لارا اویماماق،  اونلارا باش قالدئرماق وضعیتی دیر.  سوسیوپاتی نی اوْرتایا چئخاردان وضعیت لر،  داها چوخ آنتی سوسیال شخصیت بوْزوق لوق لارئ دئر ( اختلالاتئ دئر)  . جامعه نین اصولونو هئچه سایارلار،  باشقالارئنئن حقوقونو رعایت ائتمزلر.                                                                                                         

بو آدام لار،  باشقالارئنئن پروبلم لرینی ائشیدیب اوْنلارا چاره تاپمازلار باشقالارئنئن یئرینه اؤزلرینی قویمازلار،  انسان لارئ ائشیدمَغی ترجیح ائتمزلر،  قانون لارا اویماماق سببیلَه جۆرم ایشلَمَک و جنایته اقدام ائتمکده دیرلر.  سوسیوپاتی؛  بیر شخصیت بوْزوقلوقو ( اختلالئ) اوْلدوغو اۆچۆن چوْخ اِرکن یاشلاردا ( اولیه ایل لرده) گلیشیر و ۱۸ یاش لارئندا اؤزۆنۆ گؤرسدیپ تانئسئ ( تشخیصی) قوْیولور.  کیچیک یاشدا بو راحات سئزلئغئن علامت لرینی گؤرمک بیر چوْخ چتین دیر. داها چوخ،  اجتماعی لَشمه یاش لارئندا اؤزۆنۆ گؤرسدجخ دیر.

سوسیو پاتی ندیر؟

سوسیوپاتی یوخارئدا دا بحث ائتدیمیز کیمی بیر شخصیتی اختلال دئر.  جامعه ایچریسینده قایدالارا اویماما،  باشقالارئنئن حق لرینی گۆدمَمَک و اِمپاتی قورماما خسته لیغی دیر.  علائیمی گؤرۆلدۆغۆنده درحال بیر پسیکولوگ دان دَستَک (کمک) آلئنماسئ ضروری دیر.  آدامئن یاشامئندا تأثیر قوْیان اَن بؤیۆک عنصر شۆبهه سیز اجتماعی یاشام دئر.     

گوزل بیر حیات داوام ائتدیره بیلمک اوچون سوسیوپاتی خسته لیغینیز وار ایسه الینیزدن گلن هر شئیی ائدرک بو خسته لیقدن قورتولمایا چالئشئن.  چونکو جامعه سیزین پیس رفتارلارئنئز نتیجه سینده گنه سیزی طرد ائلییه جکدیر.  بوجور وضعیت لردن قورونماق اوچون یاخچئلاشما یولونا گئدین. چئوره نیزده و یولداش لارئنئزدا اگر سوسیوپاتی نین  بلیرتی لری وارایسه اونلارلا دانئشئب قونو حقینده معلومات وئرین.                                      

خشوُنت نوع لارئ ( _{دویغوسال، اقتصادی، فیزیکی، جینسی خشونت})

خشونت اوْلاراق  قبول ائدیلَن رفتارلار ، جوامعین قوُروُلوُشلارئ خصوصیت لرینه گؤره ، یعنی جامعه نین فرهنگی قورولوشو ، اجتماعی اولاراق قبول گؤرن دَیَر موحاکیمه لری ( ارزشی قضاوت لری ) ایله یاخئندان مورتَبیط دیر . بو سبب لَه آراشدئرماجئ لار دا فرقلی خشونت نوع لارئندان سؤز ائتمکده دیرلر (حالئجئ 2007)                             

اِریک فروم ، خشونتی اؤز ایچینده دؤرده آیئرماکدادئر : اوْیوُنجو خشونت : یئخئمئ هدف لَمَه یَن ، نیفرت و یئخئجئ لئک لا گۆدۆلَنمه یَن ، هنرلرینی سَرگیلَمه چاباسئیلا اوُیغونلانان نوع دور .بو نوع دا یوخ ائتمه آرزوسو اوْلماماخدادئر.                                     

واکنِشی خشونت ؛ انسانئن اؤزۆنۆن یا دا باشقاسئنئن " یاشامئنئ ، اؤزگۆرلۆیۆنۆ (آزادلئقئنئ) ، اوْنوُروُنو و مالئنئ قوْروماق اوچون باش ووردوغو بیر خشونت نوعو اولاراق قارشئمئزا چئخماقدا و تهدید ائدیلمَه دوُیغوُسوندان ، یعنی " قورخودان" قایناقلانماقدادئر ، بیر حمله قاشئ سئندا اؤزونو قوروماق اوچون ، احتیاج لارئنئ قارشئلامادا قاباغئنا چئخان موانعی یوْخ ائتمک اۆچۆن ، قئسقانجلئق دان ( حسادت دَن ) اؤتَری ، آلدادئلدئغئ دۆش قئرئقلئغئنا اوُغرادئلدئغئ اۆچۆن یا دا بیر سببدن اؤتَری باشقاسئندان اؤج (انتقام) آلماق مقصدیله گؤرسَدیلَن خشونت نوع لارئنئن هاموسو " واکنشی خشونت " ایچینده یئر آلماقدادئر .                                                                   

تارازلالئجئ خشونت ، دیگر نوع لاردان فرقلی اولاراق پاتولوژیک ( خسته لیق لی ) بیر خشونت جۆرۆدۆر . بو نوع ، واکنشی خشونت کیمی ، یاشامئن خیدمَتیندَه دَییلدی ؛ یاشامئن یئرینه قوْنان پاتولوژیک بیر اُلگو ( فاکت) دور . بو نوعون کؤکو گۆج سۆزلۆقده یاتماقدادئر.گۆج سۆزلۆیه قارشئ تارازلایئجئ بیر خشونت اولان بو نوعون تَمَلینده " یاراتمایان انسان یوخ ائدَر " منطیقی یاتماقدادئر . بو جۆر خشونت ، فردین " گوج سوزلویو " گیزلَمه یَه یا دا تلافی ائتمه یَه  یؤنَلیک بیر حرکت اولاراق اوْرتایا چئخماقدادئر . بو سایه ده فرد اؤزونو یادسئدئغئنئ دوشوندویو یاشامدان اؤج ( انتقام) آلدئغئنئ حیس ائدر .            اِریک فروم آ گؤره ، " قانا سوُزموُش لوُق " دا بیر خشونت نوعودور و بو خشونت نوعوندا فرد " قان آخدئراراق اؤزونو جانلئ ، گۆجلۆ ، تای سئز و باشقالارئندان اۆستۆن ( برتر) اولاراق گؤرمکده دیر .(Er 2006) .

خشونت نوع لارئنا قادئن لار باخئمئندان باخئلدئغئندا ایسه قادئن لارا اِعمال اولان ( اویغولانان) خشونتین داها چوخ فردی روابط سَوییه سینده رِآللاشدئغئ گؤرولمکده دیر . فیزیکی ، جینسی ، سؤزِل ، اِکونومیک ، پسیکولوژیک خشونت قادئنا اعمال اولان فردی خشونت انواع سئنئ تشکیل ائتمکده دیر . فردی اولاراق رِآللاشماسئنا رَغماً ، باتئ جوامعینده گؤرولمَه یَن تؤره و ناموس جنایت لری ، ائرقچئ خشونت ایله عمومی مَقامات طرفیندن سیستِماتیک شکیلده اعمال اولان خشونت ایسه اجتماعی و قورومسال خشونت ایچینده قیمت لَندیریلمه سی لازئم اولان خشونت نوع لارئ دئر .

قادئنا یؤنَلیک خشونت سؤز موضوسو اولدوغوندا ، مثلاً تؤره و ناموس جنایت لری ، مشخص فورماسئیلا بیر باخئمدان فردی خشونت نوعونون خصوصیت لری نی گؤسترمکده ، دیگر باخئمدان اجتماعی قورولوشدان قایناقلئ قورومساللاشمئش روابط سوییه سینده ( نهادینه اولموش روابط سطحینده ) گرچک لَشدیریلمه سی سببیلَه  قورومسال خشونت کاتِگوری سی ایچینده قیمت لندیره بیلمکده دیر . بنزر شکیلده عائیله ایچینده کی خشونتین فردی خشونت کاتِگوری سینده یئر آلماسئ گؤزلَنیرکَن ، دیگر طرفدن عائیله نین اجتماعی ـ سیاسی نیظام ایچینده تَمَل ( اساسی ) بیر قوروم اولماسئ سببیله قورومسال ماهیت لی خشونت کاتِگوری سی ایچینده یئر آلابیلمکده دیر .

Buvinc ، قادئن لارا یؤنَلیک خشونت حرکت لرینی ائو ایچینده ، جامعه ایچینده و دولتین اعمال ائتدیی خشونت شکلینده اوچ آیرئ باشلئقدا صئنئف لاندئرئلماقدادئر . بونا گؤره سؤز قونوسو خشونت انواع سئ بو عنصر لارئ احاطه ائتمکده دیر

A ) ائو ایچی خشونت : یومروقلاما ، بام گوم وورما ، قئز اوشاق لارئنئن جینسی تعجیزه معروض قالماسئ ، ائولیلیک ایچی تجاوز ، قادئنئن اورَمه ( تناسُلی ) اُرگانئ نئن صدمه گؤرمه سی ، ایشی اولمایان پارتِنِر لرین اِعمال ائتدیی خشونت ، ائو ایچینده قارشئلاشئلان فیزیکی ، جینسی و پسیکولوژیک خشونت .

B ) جامعه ایچی خشونت : تجاووُز ، جینسی تعجیز ، ایش یئرینده و تحصیل قوروم لارئندا و یا باشقا یئر لرده جینسی حمله و گؤزداغئ ( اِرعاب) ، قادئن ساتما و فاحیشه لییَه مجبور ائتمه دَه  داخیل  گِنِل توپلوم ایچینده قارشئلاشان فیزیکی ، جینسی و پسیکولوژیک خشونت لر

C ) دولتین / ایالتین اِعمال ائتدیغی خشونت : دولت طرفیندن گرچکلَشدیریلَن فیزیکی ، جینسی ، روانی خشونت ( حالئجئ 2007 ) بو آراشدئرما شمولوندا قادئن لارئن عائیله ایچینده یاشادئقلارئ خشونت نوع لارئ اولان فیزیکی خشونت ، دویغوسال خشونت ، اِکونومیک خشونت و جینسی خشونت آنلایئشلارئنا ( مفاهیمه ) توخونماق لازئم دئر .

فیزیکی خشونت

فیزیکی خشونت ، قابا ( رَحم سیز ) قووّتین قورخودما ، سیندیرمه و تحریم وسیله سی اولاراق استعمال اولماقدادئر . فیزیکی خشونت ایتَه لَمَه ، سیلّه وورما ، دیشله مه ، بوغمایا چالئشماق ، تَپیه لَمه ، یومروقلاما ، اشیا آتما ، فیزیکی گوج استفاده ائده رَک ائودن چئخارتماسئنا و یا ائوه گیرمه سینه مانع اولاراق ، پئچاق و یا سیلاح کیمی آلت لرنَن تهدید ائتمک ، شیکنجه ائتمک کیمی فیزیکی گوجون استفاده اولوندوغو وضعیت لری قاپساماخدادئر ( چتین اِر 2006 ) .

فیزیکی خشونت ؛ عائیله ایچی خشونتین اَن چوخ اولاراق اعمال اولان شکیل لریندن بیری دیر .فیزیکی اینجینمه و خسته لیغه سبب اواماق یا دا بونلارئن اولماسئنا چالئشماق ، سئخجا توتماق ، قولونو بوکمک ، ساچئنئ چکمک ، بیر شئی لَه وورماق ، اوزه کَذاپ دؤکمک ریا، خسته یارالئ و یا حامیله ایکن گرک لی یاردئمئ موضاییقه ائتمک  ( اَسیرگَمَک ) ، ساغلئک لئغئ اوچون لازئم اولان قایناق لارا یِئتیشمه سینه مانع اولماق ( داوا ، طبی باخئم ، ویلچر ، یییَه جَک ، ایچَه جَک ، یوخو ، هیژیِنیک مادده لردن محروم بئراخما ) الکل یا دا ماده ( داوا ، نارکوتیک ، و ب ) استعمال ائتمه یَه مجبور ائتمک فیزیکی خشونت قاپسامئندا گیرمکده دیر ( آلتون 2006 ) .

دویغوسال خشونت

دویغوسال خشونت ، دویغولارئن و دویغوسال احتیاج لارئن  ، خشونت تعریفینده سایئلان هدف لرله  قارشئ طرفه باسقئ اعمال ائده بیلمک اوچون توتارلئ بیر شکیلده استثمار ائدیلمه سی ، بیر تحریم و تهدید وسیله سی اولاراق استعمال اولونماسئ دئر . مثلاً سئوگی ، شفقت و دًستًک کیمی دویغوسال احتیاج لارئن اِهمال ائدیلمه سی ، قادئن آرخاداش لارئ و عائیله افرادئ آراسئندا داوام لئ آشاغئلامایئ و کیچیک دوشورَن رفتارلاردا اولماغئ شامیل اولار ( ائشئل اوغلو 2006) .

داوام لئ تنقید ائتمه ، قئس قانجلئق ( حسادت) ، رد ائتمه کیمی حرکت لرین یئر آلدئغئ خشونت نوعودور . بیر باشقا ایفاده ایله دویغوسال خشونت آداما باغئرما ، باشقالارئ یانئندا کیچیک دوشورمه ، غرورونو اینجیتمه ، فیزیکی خشونت اعمال ائتمک لَه تهدید ائتمه اؤزگورلویونو ( آزادلئقئنئ) محدودلاما ، یاساقلاما ، یاخئنلارئیلا گؤروشمه سینی و رابیطه سینی یاساقلاما ( قاداغان ائتمه ) ، ایسته دیگی کیمی گئیینمه آزادلئغئنئ محدودلاما و ب فیزیکی باسقئ اولمادان اعمال اولان و روح یاغلئغئ نئ موختَل ائدن حرکت لرینین بوتونودور ( کارا تاش 2006) .

اِکونومیک خشونت

اکونومیک خشونت ، اکونومیک قایناقلارئن و پولون ، قادئن اوزرینده بیر تحریم ، تهدید و کنترول وسیله سی اولاراق منظم بیر شکیلده استفاده اولونماسئدئر . اکونومیک خشونتین وارلئغئنا اشاره ائدن بعضی رفتارلار ؛ قادئنئن ایشلَمَه سینه مانع اولماق ، عائیله نین اکونومیک احتیاج لارئنئ قارشئلاماماق ، فادئنئن ایش یاشانتئ سئندا ، چیشرفته یاردئمجئ اولا بیله جَک فورصت لری دَیَرلَندیرمه سینه مانع اولماق ، چوخ آز خرجلیق وئریپ بونونلا گؤرمه سی مومکون اولمایان شئی لر ایستمک  و تَحَقّوق تاپمادئغئندا  اولای چئخاردما ، ایشلمه سینی رد ائدیپ قادئنئن گلیرینی خرج لَمَک  ، ائوی زامان زامان ترک ائده رَک خرج لر لَه هئچ ایشی اولماماق کیمی شکیل لرده اورتایا چئخماقدادئر .

جینسی خشونت

جینسی خشونت ؛ جینسی تمایولاتئن بیر تهدید ، سیندیرمه و کنترل ائتمه وسیله سی اولاراق استفاده اولونماسئ دئر . جینسی خشونت ین وارلئغئنا ایشاره ائدن بعضی رفتار لار بونلاردئر : آداما جینسی بیر اشیائیمیش کیمی رفتار ائتمک ، ایفراطی قئسقانجلئق و شوبهه جیلیک گؤرستمک ، جینسِل لیغی بیر جزالاندئرما یؤنتمی اولاراق استعمال ائتمک ، آچئقجا قارشئ جینسه علاقه گؤرسَتمَک ، قابا ( رحم سیز ) قووّت استفاده ائده رَک  جینسی رابیطه یه مجبور ائتمک ، دویغوسال باسقئ استفاده ائده رک جینسی رابیطه یه مجبور ائتمک ، تجاوز ائتمک ، ایستَنمه یَن جینسی پوزیسیون لارا مجبور ائتمک ، فحشایا مجبور ائتمه شکلینده سئرالانا بیلمکده دیر ( çiftçi 2007) .

جینسی خشونتین گؤزلَندییغی موقعیت لرده فیزیکی خشونت ، سؤزِل ، و دویغوسال خشونت ده واردئر . عائیله آراشدئرما قورومونون وئریلرینه گؤره فیزیکی خشونت نتیجه سینده بدن لری نین موختلیف بؤلگه لرینده گؤوَرمه و چوروک لر ، قئرئق لار ، یارئلمالار ، آغئز و بوروندان قان گلمه سی ، و بدنده قالئجئ  صدمه لر میدانا گلمه سی ( بل دیسکی ، قالئجئ یارا ایزلری) چوخ راست لانان وضعیت لر دیر .

اقتصادی وضعیت و جورم

یوخسول لوق جورم اوزرینده مستقیم یا غیر مستقیم تاثیر ائدر . قارنئ آج اولان بیر آدامئن چالئشما مِیلی یوخارئ دئر . یوخسول لوق و ضرورت انسان لارئن پیس مسکن شرائیطی و بوجور ایقامت بؤلگه لرینه سئغئنمئش ( پناه گتیرمیش) اولان موجریم لرلَه دائیمی تماس ائتمه لرینه سبب اولور.                                                                                                                                      

آیرئجا اوشاق موجریم لرین ائتدیک لری پیس حرکت لری تقلید ائتمه ایمکانئ نئ تاپمالارئنا ، آنا و بابانئن عینی زاماندا ایشه مجبور اولمالارئ سبب یندن ده اوشاق ایله یاخین علاقه قورمامالارئ جورمه سارئ چکیلمه یَه سبب اولا بیلَر .                                          

عمومیت لَه اقتصادی وضعیت لری یاخچئ اولمایان لارئن داها چوخ جورم ایشله دیینه دائیر بیر اؤن قبول وار . فرق لی یؤلگه لرده و اؤلکه لرده آپارئلان آراشدئرمالار نتیجه سینده بو گؤروشو تصدیق لَیَن و یالان لایان نتیجه لر اَلدَه ائدیلمیشدیر .                            

بونونلا بیرلیکده ، آمارلار افرادئن یادا عائیله لرین اقتصادی وضعیت لری حقّینده کامیل معلومات وئرمکدن اوزاقدئر . مثلاً دَولت لی طبقه نین ایشله دیی جورم لر ( آغ یاخا جورم لر ) ، عمومیت لَه آمارلاردا اشتراک ائتمیردی 1 گلیری چوخ موجریم لر ، توتولما و محکوم اولما احتمال لارئنئ آزالتماق اوزره ، جورم لرینی پلانلامایا ، یاخچئ وکیل توتمایا و روشوَه یَه ، داها چوخ پول خرجلَمَه میلینده دیر لر . چونکو اونلار اوچون موتقبیل اولدوقلارئ بو خرج لر ، زیندان جزاسئ آلدئقلارئ زامان قرشئلاجاق لارئ خرجه نیسبت داها آزدئر . بونونلا بیلیکده گلیری آز موجریم لر بو ایمکان لارا صاحیب اولمادئق لارئ اوچون و پول جزاسئ اؤده یَه بیلمه دیک لری اوچون زیندان جزاسئنئ قبول ائتمه یَه قاتلانئر لار . اونلارئن زیندان دا گئچیره جَخ لری زامانئن خرجی ، پول جزاسئ نئن دَیَرینَه گؤره داها آزدئر . دَولَت لی موجریم لر پول جزاسئ اؤده یَرَک ده زیندان جزاسئندان خلاص و بئله جه بو موجریم لر محکوم آمارلارئندا یئر آلماماخدادئرلار   .                      

بونونلا برابر ، یوخسول قیسیم ، حیاط شرایئطئ یاخچئ اولمایان و جورم تشکیل ائدن حیات طرزیله داوام لئ تماس حالئندا اولان بؤلگه لرده یاشایئر .  ایش سیزلیک ، کاسئبلئق و گلیر داغئمئ پروبلم لری نین ، عدالت سیزلیغین ، نیژادی تبعیضین ( ائرق آیرئ ـسئچکیلیی ) جورمو آزدئراجاغئ تِزی 1960 جئ ایل لرده کلمبیا یونیورسیته سی سوسیولوق لارئن ریچارد کلووارد و لوید اهلین ( کِنِدی ، جانسون و کارتر آدلئ آ.ب. ش باشچئ لارئنئن مصلحت چی سی ایدی ) طرفیندن قووّت له گوندمه گتیریلمیشدی . خصوصاً ایش سیز گنج لرین جورمه دؤنمه سی سوسیولوق لارا گؤره بیر اجتماعی تنقید فورمو ایدی                    .                                                                     

آ.ب.ش وطن داش لارا یوخارئ دوغرو  اجتماعی موبیلیته وعد ائدیردی ، آما خصوصاً گنج لر اعتیراض ائدیردیلر ، جامعه نین یوخارئیا سارئ سوسیوـاکونومیک  موبیلیته ساغلامادئغئنئ تاکید ائدیردیلر . بو عِلم انسان لارئنئن دوشونجه سینه  گؤره ، اگر جورم ایشلَمَه برابر سیزلییَه راسیونال بیر عصیان ایسه ، دؤلت سوسیال خیدمت لر وئره رَک ، ریفاه پروقرام لارئ ، مصلحت خیدمت لری ، ایش باجارئغئ ( مهارت ) اینکیشاف ائتدیرَن پروقرام لار و تحصیل طرح لری ایله و گلیر و ثروت داغئمئنئ دَییشدیرَرَک ، جورمو قاباقلایا (قباغئنئ الا ) بیلیردی. یعنی چاره سی ( حلّ یولو ) جورمو ایشله یَنی حبس ائتمک و ایچری تئخماق دَییلدی .                                                  

بو تئز چَرچَوَسینده پلیس فعالیت لری نین جورمه یالنئز حادثه دَن سونرا موداخیله ائتدیی ، حال بوکی اجتماعی کؤک لو پروبلم لرین بؤیوک مِقیاس دا (دیامترده) پلیسی (دِدِکتیو) حادیثه لر اولمادئغئ وورغولانئردئ (تاکید اولونوردو) رفاه دولت ینین اصل وظیفه سی جورمون قاباغئنئ آلماق دئر . آنجاق 1960ـجئ ایل لرده ائدیلَن تجروبی موشاهیده لر ترس معلومات لار دا سَرگیله ییردی  .                             

جورم لرین سایئ 1960ـجئ ایل لرده اصلینده یوزده 43 آزالمئشدئ قالدئ کی اَلده کی آمارلارا گؤره 1929 سونراسئنداکئ بؤیوک دِپراسیون دا دا جورم آمارلارئ اهمیت لی اؤلچوده دارالما سَرگیلَمیشدی . بونا باخمایاراق 2008ـجی ایلده ، نیویورک تایمز باراک اوبامایا اقتصادی بؤحرانئن داها چوخ جورم و شبکه چئخاراجاغئنئ ، بونون دا ان چوخ شَهَر بؤلگه لرینده شَهَر ایچینده مسکون گنج لر آراسئندا رِآللاشاجاغئنئ و در حال تدبیر پروقراملارئ اینکیشاف ائتدیرمه سینی سؤیله ییردی . آنجاق حیات سورپریزلر لَه دولودور .                              

2099ـجو ایلین ایلک آلتئ آی سونوندا اف.بی.آی طرفیندن یئغئلان بوتون اوصولو ایچه رَن جنایت آمارلارئندا یوزده 10 ، آغئر جورم یوزده 4.4 مولکه قارشئ جورم ایسه یوزده 6 و اتومبیل اوغورلوغو ایسه یوزده 6.1 دارالئردئ . عمومی ایش سیزلیک یوزده 10.2 سَوییّه سینه چئخئب آشاغئیا یئنمه یَه باشلایارکَن ده ، ایش سیزلیین یوزده 12.3 اولدوغو کالیفرنیا ایالتینده ، لوس آنجلس تایمز قَزِئِتی آراشدئرماسئنا گؤره 2009ـ جو ایلین بوتونونده جرائیم یوزده 25 آزالمئشدئ        .                                                                              

ماراقلئ دئر کی ، 1977 ایلا 2008 آراسئندا ایسه جورم سایئلارئ گوجلو بیر رَوَند لَه یئنَرکَن ، توقیف ائدیلَن و ایچری تئخئلان انسان سایئسئ 300 مین نفردن 1.6 میلیون نفره چئخمئشدئ و گَنَه ماراقلئ بیر شِکیلده ، 2008 ایلینده دورغونلوق ( ایقتیصادی بؤحران) باشلادئغئندا لوس آنجلس پلیسی رئیسی و نیویورک پلیس مسئولو شَهَرلرینین دورغونلوق سببی ایله جورم آرتئشئ یاشامایاجاغئنئ اورتایا آتمئشدئر . چونکو پلیسین آلدئغئ بعضی اؤنلم و تدبیرلر سایه سینده سون اون آلتی ایلده نیویورک دا جورم سایئ یوزده 77 آزالمئشدئ       .

2009 ایلینده نیویورک دا جنایت لر یوزده 19 دوشموش و بو 1963 ایلیندن بویانا ان آشاغئ حددَیدی .                                                         

2009 ایلینده لوس آنجلس ده ایسه جنایت یوزده 17 ، ائوه تجاووز و ائغورلوق یوزده 8 ، آغئر جورم لر یوزده 10 دوشموشدو .                               

بو شَهَرلرده بوگونکو تَمَل فلسفه 1960 ـ جئ ایل لرین نظریه سیندن چوخ فرق لی دیر . تطبیق اولونان پلیس یاناشماسئ قانون لارئن ایجراسئندا ایصرار ائتمه یَه دایانئر . بو سایه ده ده آنتی سوسیال رفتار قاباقلانئر ( قاباقئ آلئنئر ) دو وطن داش لارئن امنیتی ده ائدیلیر .                                                        

البته ،دورغونلوق ( اقتصادی بؤحران ) جورم نیسبت ینی ، فرق لی بیر موحیط ده آرتئرا بیلیردی ده ، اگر شهر پلیس لری ، دورغونلوق سببی ایله و مالی پروبلم لر سبب ایله آزالتسا موجریم لری ده بیر ـ بیر سربست بوراخماغا باشلاسا ، دورغونلوق ایله بیرلیکده جورمو آرتاردئ .                                                                                                                                               

نتیجه ده جورمو اکونومیک یئغئشما (بهبود ) و قیسمی اینکیشاف دوشورمه میش ! شهر حیاتئ راحاتلادئ ، چوکیقانون چَرچَوَسینده نظارت و اینفورماسیون سیستِمی پلیس طرفیندن ایصرارلا ایجرا اولونماغا باشلاندئ .                                                                                                                                      

عشق آجئ سئ

آیرئلئق آجئ سئ ... اوندان آیرئلدئنئز و اونو اونودا بیلمیرسینیز . و اصلاً اونودا بیلمَه یه جَک سینیز کیمی حیس ائدیرسینیز . عشق آجئ سئ آدلاندئردئغئمئز اون سوزلوق  حیسی سیزی یِئیب قورتارئرسا اومودسوزلوغا قاپئلمایئن . چونکی سیزین کیمی حیس ائدن سایئ سئز انسان وارئیدئ و هاموسودا اوُنوُتدو . سیز نییَه اونودا بیلمَه یَه سیز ؟        

                                                          

 

آیرئلئق سونراسئ یاشانان چتین لیک لر نِئجَه گئچَر ؟ عِشق و آیرئلئق آغرئ سئنئ نَه گِچیریر ؟ اونو اونوتمانین یول لارئ بورادا ...                                                                                                                   

یِنی چاغا عائید عشق آجئ سئنئ گئچیرمه نین موعاصیر فورمول لارئ ...                                         

کؤهنَه سئوگیلی یین اجتماعی مِدیا حِساب لارئندان سیل و یا بلوک ائلَه

اونون پایلاشما لارئ سیزین اوچون بِزدیریجی اولا بیلَر . بلکه اؤزونوزو فِیس بوک دووارئنئزدا اونو خاطئرلادان پایلاشئم لارلا باشا چئخا بیلَه جَک قَدَر بؤیوک و مقبول بیری اولاراق گؤره بیلیر سینیز . یادا ائتدیی پایلاشئم لارئن سیزی اصلاً اوزه بیلمَه یَه جَغینی دَه دوشونه بیلیر سینیز آما اوُنوُتمایئن کی زامانلا اونون حایاتئنا گیرَن باشقا انسان لار اولا بیلیر و بونو گؤرمَک نَه اولورسا اولسون سیزی سئویندیره بیلمَز .                                  

تَک باشئنا قالماق کیمی بیر دوشونجه نیز وارسا ، اَن دوزو دوست لارئزئزئ چاغئرمانئز

بو دؤور ده یالنئز و کَدَرلی اولماغئ سئچه بییلَرسینیز . بیری ایله پیس بیر آیرئلئق یاشادئغئنئزدا ، بوتون پوچ رفتارئنئزئ تاخیلئب "کالوین هاریس " ماهنئ لارئ نئ دینله مَز ، سرت بیر شِی لر ایستر و او مِتالچئ ، عاصی کورن روحونا گری دؤنرسینیز .            

بونلارئن یئرینه سئودیینیز بیر دوستوزلا دردلَشمک چوخ داها یاخچئ انتخاب دئر .            هاموموزون قلب قئرئق لئق لارئ وار . اونلار سیزی پیژاما لارئنئزئن ایچینده ، داغئنئق ساچ لارئنئزلا آغلاییرسئنئز دِیَه محاکیمَه ائتمَزلَر .                                             

درحال یولداش قالماغا قرار وئرمه یین

      یولداش قالماق دا البته بیر انتخاب دئر . لکن در حال بونا قرار وئرمه یین . حتّا او بونو پیشنهاد وئرسه ده سیز بیر آز فیکیرلَشمه یَه احتیاجئنئزئن اولدوغونو سؤیله یین .

بو بیر دورتو چونکی سیز آیرئلئغئ چوخ اومورسایان طرف اولاراق گؤرولمَک ایسته میرسینیز .سویوق قانلئ گرولمک ایسترسینیز . آما اصلینده ، بو صُنعی غریب آیرئلئق مودَّتی بویونجا ؛ اونونلا یولداش قالا بیلَجَک یادا قالمایاجاق اولمانئزئ سؤیلَمَک چتین دیر .

عمومیت لَه بیر طرف دوست قالماق ایستَیَرکَن دیگری داها چوخونو ایستَر . ساغلام بیر یولداشلئق دان قاباغ بونون اوزرینده چالئشمالئ سئنئز . طبیعی اگر دوغوردان بو ساغلام یولداشلئق  مومکون سَه ، اونون ایله یولداش قالمایئ ایسته مَمیز ، مغلوبیتی قبول ائتدییمیزی معناسئنا گَلمَز .                                                                                    

سیزی مشغول توتاجاق فعالیت لر لَه باشلایئن

بلکه بو یوگا اوچون یاخچئ بیر زامان اولمایا بیلیر لکن ینی بیر شئی لره باشلاماق اوچون یاخچئ بیر زامان دئر مثلا کیک بوکس ، امین اولون منفی انرژی زی چؤله آتماق اوچون سیزه یاخچئ گلجَک .               

چؤلده داها چوخ زامان گئچیرین

بو بیر کلیشه اولا بیلیر آما بیراز تمیز هاوا آلماق ، حقیقتاً باشئنئزئن ایچینده کی گرک سیز دوشونجه لری تمیزلَمَه نیزه کمک چی اولور . بیر مودّت اوچون گونشی گؤرمک سیزجه ده یاخچئ بیر فیکیر دییل می ؟ اَن آزئندان هر گون ایکی ساعات لئغئنا اونودولموش رویالار ماغاراسئندان چئخئن و اِشیک دونیا ایله تعاموله  گئچین .                                                       

              گؤز یاشلارئزئ توتمایئن                   

احتیاج حیس ائتدیغینیزده آغلاماق اوچون اؤزونوزو توتماغا چالئشمایئن ، بوراخئن گؤز یاشلارئز آخسئن . آیرئلئق آغرئسئنئن ایلک گونلرینده کی اوزون آغلاما نؤبت لریندن سونرا اؤزونوزو یئغئشدئرماغا باشلادئغئنئزئ حیس ائده بیلَرسینیز . آما بعضاً ایچینیزدن بیر شِئی قوپار و آغلاما اِحتیاجئ حیس ائدَر سینیز .

     بو چوخ نورمال دئ ، اصلاً اؤزوزو توتمایئن و احتیاج گؤردوغوزده آغلایئن . آغلاما احتیاجئنئز ، ضعیف یادا گوج سوز اولدوغونوزدان دَییل ؛ هَلَه حیس ائده بیلَن و یاراسئ هنوز قاپانمایان بیر انسان اولدوغونوزدان دئر .                                                

آرادا بیر گَلَن آغلاما حیسی ، یاخچئ لاشماغا باشلادئغئنئزئن دا بیر گؤستَرگه سی دیر .بوراخئن ایچینیزده کی دویغولار دا گؤز یاشلارئ ایله بیرلیکده یاواش یاواش قوروسون .      اورتاک یولداش لارئنئزلا بیر مودت گؤروشمَیین

                اورتاق بیر یولداشئنئزدان بیر دوغوم گونو پارتیسی دعوتی آلدئنئزسا ، گئتمه یین . ائوده اوتورون ، اوزونوزه ماسک قویون ، فیلم ایزله یین . ایلک باشدا بو اونا نه ایتیردیینی ، سیزین یاخچئ وضعیت ده اولدوغونوزو و قازانان طرف اولدوغونوزو گؤرسَتمک اوچون گؤزَل بیر فورصت میش کیمی گَله بیلَر . دیک دابان باشماق لارئنئزئ گئییب اونا نسبت ائدن موحتَشَم قَه قَهه لر آتئب و اؤزونوزو راضئ سالا بیلَرسیز . آما بیر دوشونون بو حقیقتاً ، سیزین اوچون یاخچئ اولار ؟ ! دویغولارئنئزئ تامامیلَه کؤرَلتیپ ، خودوه (اؤزلَم) حیس سینه و وئردیی آغرئیا دؤزه بیلَرسینیز می ؟ حتا اونا قارشئ نیفرت و یا گوناهلاندئرما دویغوسو حیس ائتمه دیینیزده بونون زامانئ گلمیش اولا بیلَر ، آما بو آن دَییل .                                 

بیرآز یاواشلایئن

بو دؤورده باشقا بیری ایله سئوگیلی اولسانئز ، بیرآز آغئردان آلئن . داها یئنی بیر علاقه دن چئخدئنئز ، اوره گینیز یارالئ و ژان کلود وان دام فیلم ینده کی تانکر لر کیمی بیر پارتلاما یاشادئ . یاواشدان آلاجاق و سئرادان بیر شِئی میش کیمی بونون دادئنئ چئخارداجاقسئنئز ، بو سیزه حقیقتاً بیر علاقه یَه حاضئر اولوب اولمادئغئنئزئ آنلامانئز اوچون بیرآز زامان وئره جک . آما دِدییمیز کیمی اوره گینیز بیر دَفعه قئرئلدئ ، ایلک باشدا بیرآز آغئر آددئم لار آتماقدا فایدا وار . اؤزونوزو گری قازانماق اوچون پلان لار ائدین . شخصی اینکیشاف کتاب لارئ آلئن ، ایدمان یارئشمالارئنا ( ورزشی موسابقاتا) قاتئلئن ، آلئش وئریشه چئخئن یاخئن هَمجینس یولداشلارئزنان داها قاباغدان گؤرمَدیینیز یئرلره گئدین . بانیوزو  (حامامئزئ) "وئرجیمه دَییل " رنگینه بویایئن ، یالنئز اؤزونوز اوچون بیر شئی لر ائدین . اونو گری قازانماق اوچون بیر شئی لر ائتمه یین                                                .

عاشیقانه ماهنئ لار قولاغ آسار کَن اسکی سی قَدَر حوزون اَنمه دییزی فرق ائده جکسینیز . ماهنئ لارئن سؤزلرینه دیقت کَسیلیب اؤز وضعیت ینیزلَه باغلانتئ قورماقدان واز گئچمیش سینیزدیر .                                                                                        

ایتالیالئ بیر دکتر اوْلان سِزار لُمبروْزوْ " داروینیزم و تکامۆل " نظریه سی نین تأثیری ایله، سوچون أصلینده تکامۆل پروسسی نی کامیل اوْلاراق تاماملایامامئش فرد لر طرفیندن ایشلَندیینی ادعا ائتدی. 

ایتالیانئن مۆختلیف بؤلگه لریندَن تخمیناً 3000 آدام اۆزَرینده ائتدیی آراشدئرما نتیجه سینده سوچلو لارئن دیگر انسان لارا گؤره " غیرِ عادی " بیر فیزیک گؤرۆنۆش لری نین اوْلدوُغوُنا قناعت گتیردی. 

لومبروزویا گؤره بو فرق لی لیک لر سوچلو لارئن دیگر انسانلارا گؤره تکامۆل پروسسی نین داها گریده قالماسئندان قایناق لانئردئ. 

سوچلو شخص لرین اصلینده فیزیکی خصوصیت لری و زکاء توتوم لارئ ( زکاء ظرفیت لری) جهت یندن گِری و ایلکِل اولدوق لارئنئ و بو وضعیت نتیجه سینده سوچ ایشلَدیک لرینی ادعا ائتمیشدیر بوُنادا آتاویستیک آنوْرمال لئک تانئسئ (تشخیصی)  قوْیموُشدوُر.  بونلار اوُزوُن قوْل لار، گِئنیش چَنَه سۆمۆیۆ،  چئخئنتئ لئ آلماجئق سۆمۆک لری،  فرق لی رنگ لرده گؤزلره صاحیب اوْلماق کیمی خصوصیت لر دیر.

حَتا سوُچلو لارئ وحشی حیوان لارلا قیاس لامئش و سوُچلو لارئن دا عیناً وحشی حیوان لار کیمی قاپاتئلما لارئنئن ضروری اوْلدوُغوُنوُ مۆدافیعه ائتمیش دیر. 

آنومی نَدیر ؟

_{آنومی اصطلاحئ یونانجا بیر کلمه اولوب "قانون سوزلوک" یادا "نورم سوزلوک " معناسئ نئ وئرمکده دیر . آنومی اصطلاحئ نئن اوچ فَرق لی ، آما بیربیریلَه علاقه لی معناسئ وار .}

  

  ^{ایلک معناسئ شخصی نیظام سئزلئغئ دیلَه گَتیریر . بو وضعیّت ، اجتماعی قورولوشون ساغلام لئغئنا  یادا نورم لارئنئن    کارِکتِرینَه اویمایاراق بیر جهت ـ ایتیریمینَه اوغرایان یادا قانونا اویمایان باشئ بوزوق فردلَه گؤرونتو پلانئنا چئخار.}

^{ایکینجی معناسئ ، بِذّات نورم لارئن چالئشما حالئندا اولدوغو و فردلرین چاتئشمانئن طلب لرینه اویغون سَعی لَر ایچینه گیردیغی اجتماعی وضعیت لری افاده ائدَر .}

^{اوچونجو معناسئ ایسه ، هِئچ بیر نورما صاحیب اولمایان بیر اجتماعی وضعیتی ایضاح ائدیر کی بونا "آنارشی" دِییریک . بورادا رهبرلییَه   قارشئ چئخما دَییل "جامعه"یَه قارشئ  قانون سوز  داورانئش لار اَساسدئر. بو اوچونجو معناسئ او قَدَر مشهور بیر استعمالا چاتمئشدئر کی ، دیگر ( و اصل اولان ) ایکی استعمالئ نئ کؤلگه ده قویموشدور .}

^{بونونلا بیرلیخدَه آنومی نی  آنارشی ایله قارئشدئرماماک لازئم دئر . چون کی آنارشی ( an aivhia باشئ بوزوق لوق )     بیر اُتوریته  ، سیاسی  بیر رهبرلییَه   یادا هر هانسئ بیر  سیاسی حکومته  قارشئ چئخارکَن ؛ آنومی بِذّات جامعه نین توخومالارئنئن ( بافت لارئنئن ) گَوشَنمه سینَه ، گیدَرَک ده مَحو اولماسئنا اشاره ائدَر .}         

^{جامعه دَه کی حاکیم اولان نورم لارئن سورغولاندئغئ یادا رَدّ ائدیلدیغی شرط لر اوزَرینده ائدیلَن چالئشمالار ، دورکهیم ین " آنومی"  آنلایئشئنئ استعمال ائتمه سیندَن چوخ قاباخ لارا قایئدئر . چوخ قاباخ کئ یازار لار بو جور دؤور لرین ( آنومی دؤور لری نین ) تکرارلانما مِیلی نین جامعه نین توتارلئغئنئ (قوامئنئ) زَدَله دیغینی و گَرچکده دیسپوتیزمین یِنی شِکیل لرینه ایمکان حاضئرلادئغئنا  دیقّت چکدی لَر ( مثلاً مارکس )  . دورکهیم  آنومی آنلایئشئندا اولان دیگر عُنصُر لارئ  بیر یانا  آلاراق یالنئز اقتصادی بُحرانئن دَییل ، عینی زاماندا آرتان رِفاحئن دا مسکون نورم لارئن آسقئیا آلئنماسئیلا اَل اَله ایرَلی لَدیینی گؤرسَدیر .}

^{بو وضعیت ده آنومی ایکی اساس خصوصو خاطئرلادئر : اجتماعی هم رأ لیغی قورویان داورانئش قایدا لارئندا ضعیف لَمَه و فرهنگی هدف لری باشارما قابلیت ینده عمومی بیر کئسئرلاشما (عقیم لَشمَه ) .}

^{مِرتون ، آنومی نین بیر " نورم چاتئشماسئ " اولدوغونو سؤیلَرکَن آمِریکا جامعه سی نی اساس آلمئش و مُدِرن جامعه نین شرایِط ینین آنومی نین حاضئرلایئجئ سئ اولدوغونو سؤیله میشدیر .}

^{هم مرتون و هم دورکهیم ین آنومی آنلایئشئنا وئردیک لری معنا اولدوقجا آغئر تنقید آلمئشدئر . بو نظریه لر عمومیت لَه نورم لارئن جامعه حیاتئ اوچون داشئدئقلارئ اهمیتی ووُرغولامئش و دیدگاه لارئنئ   بونا گؤره تنظیم ائدیب لَر ، بیر حالدا کی بو نورم لارئن نَجور استفاده اولدوغو و دوزلدیغی ، نئجه آچئغا وورولدوغو و نئجه بیر آرایا یئغئلدئغئ کیمی خصوص لارئ آچئقلاماقدان اجتناب ائتمیش لَر .}

^{رسمی آمارلارئن سیاسی بیر دایاناق لارئ اولدوغو اوچون اعتبار سئز اولوش لارئ و دیگر آراشدئرما چتین لیک لری ، آنومی نظریه سی نین انتهار داورانئشئنا و دیگر آزغئنلئق ( انحراف) نوع لارئنا تطبیق اولونماسئنا  شوبهه سالمئشدئر .}

^{نه وار کی ، باشقا بعضی تنقید چی لر آنومی نظریه سینین ایشه یاراماز دِیَه موتّهم ائتدیک لرینه قارشئ چئخماقدادئر لار .   آنومی اصطلاحئ سوسیولوگ لارئن دیقت لرینی ، مُدِرن دونیا ایله دونیانئن افسونونو ایتیرمه سی نین  عینی قایناق لاردان   بَسلَندیغی   (تغذیه اولدوغو) (disenchantmen (   گؤروشونه دوغرو یؤنلَنمَکده دیر .}   

قئش آی لارئندا اَن چوْخ استفاده اوْلونان مِیوَه لَر آراسئندا یئر آلان پُرتاغال،  هم غذایی دَیَری هم دَه بازار دَیَری باخئمئندان اوْلدوُقجا دَیَرلی بیر مِیوَه دیر.  قئش آی لارئندا  چوْخ یاخالانان 

راحات سئزلئق لارا قارشئ قوْرویوجو تأثیری اوْلان پرتاغال،  c ویتامینی باخئمئندان دا غَنی بیر مِیوَه دیر. 

C ویتامینی باخئمئندان اوْلدوقجا غَنی بیر مِیوَه اوْلان پرتاغال،  B و E ویتامین لری ایلَه انسان بَدَن یندَه اَهمیّت لی فایدا لارئ تأمین ائتمکده دیر.  قئش آی لارئندا خوُصوُصاً قریب و سوْیوق دَیمَه کیمی خَسته لیق لرین یاخچئ لاشما سۆرَجینی سۆرعت لَندیرمَک اۆچۆن مَصرف اوْلان پُرتاغال،  مِیوَه سی خاریجینده سوُیوُ و یارپاغئیْلا دا فایدا وئرَن بیر بیتکی دیر.

فُسفُر،  ماقنِزیوْم و پُتاسیوْم مینِرال لارئ باخئمئندان غنی بیر ایچَری یَه صاحیب اوْلان پرتاغال،  بَدَنی و دیفاعی سیستِم ینی گۆج لَندیرمک دَه بدنه انرژی وئرَرَک خَستَه لیق حالئندا یاخچئ لاشما سۆرَجینی سۆرعَت لَندیریر.

یۆکسَک تانسیوْن (یوخارئ فئشار) اۆزَریندَه مۆثبَت تأثیر لری اوْلان پُرتاغال،  کُلُسترُلو دۆشۆرمَقدَه و اۆرَک (قلب) ناراحات لئق لارئ اۆزَرینده مۆثبَت تأثیر ی واردئر.

پرتاغالئن اوْ بیری فایدا لارئ آراسئندا سینیر لری توْخداتما ( اَعصابئ ساکین لَشدیرمَه) ،  دامار لارئ گۆج لَندیرمه سی،  قریب و سوْیوُق دَیمَه کیمی مَرَض لرین یاخچئ لاشما سۆرَج ینی سۆرعَت لَندیر مَسی،  دَری قئرئشئق لئق لارئ و اوْ بیری دَری پروْبلَم لَرینی اؤنلَمَه سی (قاباغئ نئن آلماسئ) کیمی اَهمیّت لی تـأثیر لری واردئر.  دَری اۆزَرینده مَخصوصاً یاغلئ و نُرمال دَری لر اۆچون فایدالئ بیر مِیوَه دیر. بیلینَن هر هانسئ بیر ضَرَرلی تأثیری یوْخدور آما شَکَر ایچَرییی (ایچینده شکر ینده اوْلماسئ)  سَبَب یلَه شکر ( قند)  مریض لری طرف یندَن چوْخ میقدار دا یِییلمَه مَه سی فایدالئ اوْلاجاخدئر.  آیرئجا هر غذایی مَحصولون دا اوْلدوغو کیمی قَرار ئندا یِئمَک داها فایدالئ اوْلاجاق ♥☺♥