"کریمینولوژی " سؤزو ایلک اولاراق توپینارد آدئنداکئ بیر فرانسه لی حکیم طرفیندَن ایستیفاده اولموش و بو آدئ داشئیان ایلک اثر ، 19.یوز ایلین ایکینجی یارئسئندا یاشامئش اولان ، گاروفالو طرفیندن یایئنلانمئشدئر . گؤرولور کی ، کریمینولوژی یِنی بیر اصطلاح دئر ؛ بونونلا برابر سوچ(جُرم) موضوسو ایله مشغول اولمانئن اَسکی بیر تاریخی واردئر .

اَسکیدَن بَری بَلیرلی بعضی عامیل لرین سوچا یؤنَتیجی(سوق وئرمه) تاثیرلری دیقّت چکمیش ، مثلا پلاتون ،" قانونلار" آدلئ اثرینده سوچو روحون بیر جور خَسته لیغی(مَرَضی) اولاراق سایمئش و بونون اوچ قایناغئ اولدوغونو ایفاده ائتمیشدیر : ایحتراص لار (ایستک ، آرزو ، قئس قانجلئق ، حیدّت(خشم) و باشقالارئ کیمی) ، ذِوق(لذت) آختارماق و جاهیلّیک . پلاتونا گؤره  جزا سوچلونو آیدئنلاداراق ایصلاح ائدر و اونون اوزَرینده ،حیدّت ، ذِوق آرزوسو کیمی اِئتمن لرین(عامیل لرین) قوردوغو باسقئلارئ اورتادان قالدئرئر .

ده پلاتون ایله برابر سانکی سوچ آنتروپولوژی سینین والئغئنئ ایلک دَفعَه حیس  Hipocrate

ائتمیش بیر   یازار سایئلا بیلیر . زیرا هر ایکی یازاردا بدن شِکیلَّری ایله کاراکتر آراسئندا بیر علاقه  مشاهیده سینین ائدیلدیغینی گؤروروخ .

آریستو ایسه ، سوچلولارئ توپلوم دوشمانئ سایمئش و اونلارئن مَرحَمَت سیزجه جزالاندئرئلمالارئنئن گَرَک لی اولدوغونو مدافعه ائتمیشدیر . آریستو سِفالَتین (بدبخت لیغین) ، قیاما و سوچا سبب اولدوغونو ادعا ائدیر . بعضی یازارلار ، آریستونو بیولوژیک پسیکولوژینین قوروجوسو اولاراق سایماخدادئلار.

اَسکی یونان دا سوچلویا داها چوخ  فلسفی و تئوریک یؤندن توجه اولموش ، بو یؤنده ایضاحلار وئریلمیشدیر . سوفوکلِسین مشهور اثرینده باباسئنئ اؤلدورن و آناسئ ایله ائولَنَن اودیپ " من حرکت لریمه قاتلاندئم ، قاتلانماک مجبوریَّتینده قالدئم ،یوخسا ایشلَمَدیم " دِییر .

      ،اینسان اِحتیراص لارئندا سوچلارئن چوخونون منشاءینی  thomas d aquin اورتاچاغدا 

               گؤرموش  و فقط سفالَتین سوچا سببیّت وئریجی بیر عامل اولدوغونودا بیان ائتمیشدی .

اورتا چاغلارئن اَوَّل موسَویلیک سونرا خِریستیانلئق تعلیمینده یئر آلان سوچ موضوسونداکئ گؤروش بِلَجَه اُؤزَتلَنه(خولاصه اولونا)) بیلیر : اینسانئن اخلاقی ، معنوی اینکیشافئ مومکون دور . کیشی نین معنوی اینکیشافئ اونون سوچلولوغا قارشئ اُؤزونو قوروماسئنا ایمکان وئریر .

پوزیتیویست یازارلارا چاتمادان چوخ چوخ داها قاباق  توماس مور ، مُنتسکیو ، والتر ، روسو ، بکاریا ، بنتام کیمی یازارلار سوچو سوسیال بیر حادثه سایان بعضی گؤروشلری بَلیرتمیش دیلر . نهایت   

.یوزایل _{باشلارئندا ایلک پوزیتویست لر لاواتر} ، گال ، پینال ، اسکیرول کیمی یازارلار سوچلونون XIX

فیزیک و پسیکولوژیک کیشیلیغی ایله ماراقلانمایا باشلامئش لار 1860 ایلینده MAUDSLEY سوچ ایله آغئل خسته لیغی آراسئنداکئ علاقه لری آراشدئران اثرینی یایئنلامئش و 1868 ده Prosper despin (psychologie naturelle ) آدلئ اثرینده سوچلو اوشاقلاردا دِژِنِرِه لَشمَه علامَتینین وارلئغئ بَلیرتدیخدن سونرا سوچلونون folie morele (جنون موریلیا) یا توتولدوکلارئ نتیجه سینَه وارمئشدئلار .

Alfonso de Candolle و Villerme 1830 و1831  ایل لرینده سوچ آمارلارئنئ آراشدئرمئشدئلار .

 ، فاحیشه لیگی دؤورو باخئمئندان چوخ یِنی بیر مِتُدو تطبیق Parent - Duchaftelet

ائدَرَک ، آنتروپولوژی ، طب و توپلوم بیلیم یؤنلریندَن آراشدئرمئشدئر .

  نین آدلارئنئ بو موضودا اهمیَّت لَه خاطئرلاماق لازئمدئر .کَتله 1835  André Guerryو Quételet

ایلینده هُلند سوچلولوک آمارلارئ اوزریندَکی آراشدئرمالارئنئ یایئنلامئشدئر . دُوغوم و اؤلوم میقدارلارئ نئجه اولوش لارئندان اَوَّل تخمین ائدیله بیلیرسه  آدام اؤلدورمه و ساختاکارلئق فعل لرینین ده بِلَجَه اَوَّلدن تخمین ینین مومکون اولدوغونو آچئخلامئشدئر .گری 1833 ایلینده یایئنلادئغئ  (Essai sur la Statistique Morale de la France) آدلئ اثرینده جامیعوی حادیثه لر حاقّئندا دا عددی آنالیزلر تطبیق ینین (اویقولامانئن) مومکون اولدوغونو و بِلَجه بونلارئن اینکیشاف و باشقا عنصرلار لا اولان باغلانتئ لارئنئن تثبیت ائدیلَجَیینی آچئقلامئشدئر . آنجاق سوچون سوسیولوژیک عامیل لری اوزَریندَکی چالئشمالار 19. عصر ده تارد ، لاکازانی و ژولی طَرَفیندن ائدیلمیشدیر .    

گؤرولور کی ، ایتالیا دا لومبروزو  و فری طرفیندن میدانا گَتیریلَن بؤیوک اثرلردن اَوَّل ، سوچ آنتروپولوژیسی و سوچ سوسیولوژیسی نین تَمَل لری آتئلمئشدئ (پایه لری قویولموشدور).

19.عصرین ایکینجی یارئسئندا کریمینولوژی تاریخینده اوچ بؤیوک آدا راست گَلیریک . بونلار لومبروزو ، فِری و گاروفالو دور . بو اوچ یازارئن اثرلرینه بیراز داها آیرئنتئلئ (دِتاللئ) اولاراق توخونماق اویغون اولور .

سزار لُمبروزو ، پِسارو یونیوِرسیتَسینده عدلی طیب پروفسورلوغو ائتمکده ایکَن بو شهرین جزا ائوینده سوچلولار اوزَرینده آراشدئرمالارئ نتیجه سینده 1876.جئ ایلینده  سونرادا ، بؤیوک اینقلاب یاراداجاق اولان      ( L' Uomo Delinquent - Cinayət İşləyən İnsan ) آدلئ بؤیوک اثرینی میدانا گَتیرمیشدیر .

لمبروزو یا گؤره سوچ ، اؤلوم ، دوغوم کیمی طبیعی بیر حادیثه دیر ؛ حتی بیتکی لر و حیوان لار عالمینده ده واردئر . بیر فعل معین بیر مملکتین و زامانئن عادت ، عَنعَنه و دوشونجه لری ایله چَلیشمه (ضدیت) حالئندا اولاندا سوچ وصفینی آلئر .سوچ گِنِل علیّت قانونو ایچینده طبیعی بیر حادثه دیر . چونکو سوچ آهمیت لی بیر قیسمی اعتباریله اُرگانیزم شَرط لَرینین مَحصولودور . بعضی اینسان لار ، معین حیوان لارئن یئرتئجئ ، بیتکی لرین پارازیت اولماسئ کیمی ، سوچلو اولاراق دوغولورلار . سوچ ایشلَیَن انسان

sui generis antropoloji بیر تیپ تشکیل اِئدر و بَدَن ینده اولان آناتومیک ، بیولوژیک و پسیکولوژیک غیر عادی خصوصیّت لری سَبَب یندَن سوچ ایشلَر . کیشی لری سوچ ایشلَمَیه مجبور ائدن بو ستیگمات لارئن منشاء ینی آتاویزم (اجدادا شباهت) ،دِژِنِرِلَشمه(انتقال)  و صرع دیر .

لُمبروزو یا گؤره جزا سوچو میدانا گَتیرمَک باره سینده بیرلَشَن فعل و طبیعی قوّت لری یوخ ائده بیلمَز .

بو سبب لَه جزا یئرینه یاخشئ بیر ساغلئغئ قوروما ، هیژیِن ، سوچلارئ اؤنلَمَکده داها تاثیرلی اولور . دولت سوچ لا ، بیر کفارت ، معنوی اؤدَتمه مقصدی ایله دِییل و لاکین اجتماعی مودافعه نی تامین ائتمک اوچون ساواشمالئدئر .

Raffaelo Garofalo فیکرینی (کریمینولوژی ) آدلئ اثرینده آچئخلامئشدئر . یازارا گؤره اخلاق سئزلئک آزاد اراده نین محصولو دییل ، فاعیل ین بیولوژیک تشکّولونون نتیجه سیدیر . اِئلَه ایسَه ، جزالاندئرمادا دا اؤلچو تَهلیکَه حالئ اولمالئدئر ؛ جزا مسئولیت ینین  دایاناغئنئ بو تشکیل ائتمَمه لیدیر . چونکی سوچ آزاد اراده نین محصولو اولمایئنجا معنوی مسئولیت ، سوچ و جزا آراسئنداکئ نیسبتی حاقلئ گؤستَرَه بیلمَز .

انریکو فری ، دوشونجه لرینی (Sociologia Criminale-سوچ سوسیولوژیسی) آدلئ کتابئندا آچئقلامئشدئر . قئصّاجا فیکیرلری نین خولاصه سینی بوجور وئره بیلیریز :

سوچلولوک حادثه سینین آراشدئرئلماسئندا اساس ، پوزیتیف مِتُد اولمالئدئر . سوچلو عمومیّت لَه آنورمالدئر ؛ اونو بیولوژیک ، فیزیک و سوسیال فاکتورلار ، اؤزونه باخمایاراق ، اراده سی خاریجینده سوچ ایشلَمَیه مجبور ائدر . سوچلولوک آمارلارئ جزانئن سوچلارئ اؤنلمک  و یا کیشیلرین سوچلارئ نئن تکرار ائتمَلَرینه مانع اولماق باخئمئندان تاثیر ائتمه دیگینی اورتایا قویموش اولوب .

اِئلَه ایسه جامعه باشقا مُدافعَه آراچ لارئ مجبوریّتینده دیر . بونلار  sostitutivi Penalآدئ وئریلن جزانئن یئرینی توتان تدبیر لر ( جزا معادیللری) دیر .

آمار آراشدئرمالارئ بیر مملکتده کی سوچلولوک سَوییَّه سی نین " سوچ دا حدیندن آرتئق دویموش اِرِیی قانونو"نا گؤره بَلیردیغینی اورتایا قویماقدادئر . نئجه کی ، معین بیر ایسسی ده کی معین بیر حجم سودا معین بیر سایدا ـ نه بیر اتم چوخ نه بیر اتم آز  ـ  کیمیَوی جیسم اَریرسه عینی صورتده معین بیر سوسیال محیط ده ، فردی و فیزیک شرط لری ایچینده معین سایدا سوچ ایشلَنیر ، نه بیر سایئ اَسکیه نَه بیر سایئ آرتئق . اُو حالدا جزا دا اؤزونه تانئنان تاثیره صاحیب دَییل .

سوچلولارئ ، سوچ ایشلَمَیه گؤتورن سبب و عامیل لر بونلارئن قارشئلئقلئ تاثیرلری آراسئندا ثابیت علاقه لر یونیوِرسال گَرَکیرجیلیغین (determinizm) اثباتئدئر .یاشایان وارلئق ، پروتوپلازما حالئندان ،اَن اینکیشاف ائتمیش شکلینه قَدَر صئرف اؤز وارلئغئ اوچون ساواشئر . جزا مسئولیتی نین اساسئ اجتماعی سُورونلولوک دور .سوچلارئن ، جامعه نین ایچینده یاشامالارئ و حرکت لری ایله اونا ضرر وئرمَه لَری و یا تهلیکه لی اولمالارئ سببیندن اجتماعی سُورونلولوکلارئ واردئر و جزا وئرمک حاقّئ جامعه نین مدافعه اساسئنا دایانئر .

کریمینولوژینین تاریخینده Tarde, Mezger ve Exner ینده اهمیت لی یئرلری اولدوغونو افاده ائدک .

1920 و 1930 لاردا یِنی چاغداش کریمینولوژی اورتایا چئخمایا باشلامئشدئر . بو دؤورده سوچ تشکیل ائدیجی داورانئشئ ایضاح باخئمئندان ایکی اصلی گؤروش قارشئیا قویولموشدور . بونلاردان بیرینجیسی ، Sigmund Frued ون تئوریلری نین تاثیری ایله ، سوچو کیشی نین روح قورولوشوندا موجود اولان گَرگینلیک(تَنِش) و اِحتلاط لارئن سَمبولیک بیر افاده طرزی تلقی ائتمیشدیر . ایکینینجی ایضاح طرزی ایسه ، سوسیولوگ لارئن تاثیری ایله سوچو فردین ایچینده یاشادئغئ محیطین بیر نتیجه سی کیمی اَله آلماق اولموشدور . هَلَده بو ایکی اساس گؤروش کریمینولوژی ساحه سنده سو وِئرَندیر(حاکیم دیر) .

سوچلولوغون سوسیولوژیک گؤرومونون آراشدئرئلماسئ ، 20. عصرده گِنیش اؤلچوده بیر آمریکان یاناشماسئ اولموشدور . ساترلند ، سِلین ، کوهِن کیمی یازارلار سوچون اولوشماسئندا اؤرگَنمه ، کولتور (فرهنگ)  چاتئشماسئ ، سوچلو آلت کولتورونون تاثیر لری اوزَرینده دوردولار .

1960. ایلدن سونرا سوچ سوسیولوژیسی ، گِنیش اؤلچوده یِئرینی ساپما سوسیولوژیسینه و اینتراکسیونیست مکتبه بیراخدئ و سونرا "رادیکال سوسیولوژی" آخئنئ اورتایا چئخدئ . 1960. جئ دوغرو مخصوصا آمریکادا ، سوچ تشکیل ائدن داورانئشلارئن تَمَل لَرینه باغلئ عمومیّت لَه قبول ائدیلمیش فرضیه لری دَگیشتیرمک مقصدینی گودَن یِنی بیر سئرا سعی لر اورتایا چئخدئ . کریمینولوژیک تئوری ، متد و اویگولامالار یِنی بیر سئرا آراشدئرمالارئن موضوسو حالئنا گَتیریلدی ؛ بعضی سوسیولوگ لار بو ینی یاناشمانئ "رادیکال کریمینولوژی" آدلاندئردئ لار ؛ بعضی لری ایسه "انتقادی کریمینولوژی" دِدیلر.

بو ینی گؤروش سئنئف لئ (طَبَقاتی) بیر جامعه ده جزا قانونونو ، اقتداردا اولانلارئن دیگر آزئنلئق گروه لارئنئ کنترل ائتمک اوزره استفاده ائتدیکلری بیر وسیله اولاراق گؤرمکده دیر .

کریمینولوژی نین بیر علم دالئ اولاراق اینکشافئندا 1885 ایل یندن اعتیبارَن  توپلانمئش اولان سوچ کنگره لری نین ده اهمیّت لی یئری اولموشدور .