پسیکولوژیک عِلم ینین کریمینولوژی یَه ائتدیگی قاتقئ لار اساس اعتباریلَه بو ساحَدَه یازئلان کیتاب لاردا "پسیکولوژیک سوچ تئوری لَری" باشلئغئ آلتئندا یازئلان لاردان چوخ داها چوخدور. زیرا سُون عصردَه پسیکولوژی عِلم ـیندَه یاشانان انقلابی تَحَوّولات ، بو ریشتَه طرفیندَن تَکمیلَّشتیریلَن تئوری و مِتُدلارئن کریمینولوژیک چالئشمالارا دا اویغون لاشدئرئلماسئنا امکان تانئمئش ، نتیجه اعتباریلَه سوچ و سوچلو داورانئشئ داها یاخچئ آنلایا بیلمَمیز اوچون یِنی سِنتِزلَرین ائدیلَه بیلمَسینَه امکان تانئمئشدئر . نَه وار کی ، بو یازئیا آیرئلان یِئرین محدود اولماسئ سَبَبیلَه موضونو دِتال لئ بیر شِکیلدَه اَلَه آلان چالئشمالارا ( مثلا باخئن Dolu, 2011) حَوالَه ائدَرَک مباحیثَه میزی داها مَحدود بیر ساحَه ده داوام ائتدیرَه جَییک .
پسیکولوژی ـ سوچ علاقه سینَه باخدئغئمئز زامان ، بو عِلم ـین سوچون سَبَب لَرینَه گَتیردیغی شَرح لَرین ، سوچلو لارئ دیگر انسان لارا قیاس دا پسیکولوژیک اولاراق پروبلَم لی و پاتولوژیک شخصیت لَره صاحیب شخص لَر اولارق قیمت لَندیرَن مُدِل لَر اَطرافئندا تشکیل تاپدئغئنئ گؤرمَکده ییز . بو نقطه ده Dolu (2011) ، پسیکولوژیک سوچ تئوری لَرینی دؤرد باشلئک آلتئندا قیمَت لَندیرمَکده دیر 1) پسیکانالیز و سوچ 2) گنل کیشیلیک (شخصیت) خصوصیت لری و سوچ 3) ذَکا و سوچ 4) اخلاقی گَلیشمه (رُشد) و سوچ .
پسیکانالیز و سوچ
پسیکانالیز ، خصوصاٌ 19.اونجو عصرین سونو ایله و 20.عصرین اورتالارئنا قَدَر داوام ائدَن دؤورده پسیکولوژی عِلمی اوزَرینده اولدوقجا تأثیرلی بیر مَکتَب دیر . بو بَخش دَه ، پسیکانالیزه باغلئ اساس معلومات لاردان یالنئز کریمینولوژیک معنادا ایشیمیزه یارایانلارئنا باغلئ قئسّا تعریف لر گَتیرَرَک پسیکانالیز لَه ماراقلانماق ایستَیَنلَر اوچون قایناقجا بؤلومونده داها دِتال لئ معلومات ائدینیله بیلَجَک اثرلَری سئرالادئک .
Sigmund Freud طَرَفیندَن قورولان بو مَکتَب ، انسان عاغلئ نئن اؤز ایچینده فرق لی طبقه لره و پارچالارا آیرئلا بیلَن بیر یاپئ اولدوغونو ادعا ائدَرَک انسانئن ایچ دنیاسئنئن قارانلئق دا قالان قیسیم لرینه بو شِکیلده ائشئق توتمایا چالئشمئشدئر . فروید ـون انکشاف ائتدیردیغی مُدِل دَه انسان لارئن اوچ پارچالئ بیر ذِهن یاپئسئنا صاحیب اولدوکلارئنئ ادعا ائتمیشدیر : 1) id 2) ego 3) super ego .
فرویدون داها قاباخدان ریداکته ائتدی(گورگولادئغئ) آلت بَنلیک ، بَنلیک و اوست بَنلیک مفاهیمینه بَنزَر بیر یاپئ عرض ائدَن بو مفاهیم ، انسان داورانئش لارئنئ مکانیک دوزلَمده آنلامدئرابیلمَک اوچون اولدوقجا فایدالئ بیر منطیقی چَرچَوَه تقدیم ائتمَکده دیلَر .
id . انسان لارئن دنیایا گَلدیگی زاماندان اعتبارا صاحیب اولدوکلارئ غریزه لر ینی ، آرزولارئنئ و ایستَک لرینی ساخلایان بیر قوروشدور . id ،وارلئیئن داوامئ اوچون ضروری بیر جزء دور .
Id داوام لئ اولاراق یئمه ، ایچمه و جینسی کیمی بدنین اساسی احتیاج لارئنئ آرادان قالدئرماسئنئ (رفع اولماسئنئ ) ، آرزولارئن و ایستک لرین تامین اولماسئنئ ایستَر ، آنجاق بونو ائده رکَن هر هانسئ بیر اجتماعی قایدا یادا نورم ـو (هنجار) گودمَز . دنیادا یالنئزجا اؤزو وارمئش کیمی ، دنیا اؤز اَطرافئندا دؤنورموش کیمی هَر شِیین اؤز ایستک لری ایستیقامتینده رِآللاشماسئنئ ایستَر .
Super ego . فردین زامانلا ایچینده اولدوغو جامعه نین نورم لارئ ، قایدا لارئ و دَیَرلرینی اؤرگَنیر .
بِلَه جَه ، آییپ ، گوناه و یاساق کیمی مفاهیم و اجتماعی دَیَرلر شخصین داورانئش لارئنئ شِکیلّندیرمَک اوچون بیر اوست یاپئ اولوشور . super ego اولاراق آدلاندئرئلان بو یاپئ فردین اخلاقی (اِتیک) قایدا ، اصول ، نورم لار ، قانون لار کیمی داها اجتماعی دَیَرلره اویغون حرکت ائتمَسی اوچون چالئشئر .
Ego فرىین خاریجی ىنیا ایله اولان علاقه (رابطه) و تعامل لارئندا تنظیم ائدیجی رُولــو اوینایان بیر قورولوشدور ( یاپئ دئر ) . ego بیر یاندان id ـنین دیگر یاندان دا super ego ـنون ایستک لرینی و طلب لرینی رِآللاشدئرئرکَن معین بیر قایدا و نیظام ایچینده بونو ائتمه یَه چالئشئر . بو معنادا ego ـنون فردین داورانئش لارئنا اصلی جهت وئرَن یاپئ اولدوغونو سؤیلَیَه بیلیریک .پسیکانالیتیک تئورییه گؤره بو اوچ پارچالئ یاپئنئن اؤز ایچینده اویغونلاشماسئز (ناسازگار) و چاتئشما (قارشئ دورما ) حالئندا اولماسئ کیشی نی آنتی ـ سوسیال داورانئش لاردا اولمایا ایتَلَر . سوچ دا بو پروسِس ده اورتایا چئخان طبیعی بیر نتیجه دیر . پسیکانالیتیز ادبیات ئندا سوچا سَبَب اولان چاتئشما (قارشئ دورما ) وضعیت لری بو شِکیلده خولاصه اولماقدادئر : 1) چوخ گوجلو بیر id 2) چوخ گوجلو بیر super ego 3) id و super ego آراسئندا طَرازلئق تأمین ائدَه بیلمَیَن ضعیف بیر ego
Augost Aichorn آدلئ مشهور اُسترالیالئ پسیکولوگ ، ایلک اولاراق 1925 ده آلمانجا اولاراق یایئنلانان و داها سونرا اینگیلیسجه یه چئوریلَن " دیک باشلئ گَنجلیک " آدلئ اَثریله پسیکانالیز اصول لارئنئ استفادا ائدَرَک سوچلو داورانئشئ آراشدئران ایلک عالیم اولموشدور . انسان لارئن دُوغوشدان آسوسیال اولدوغونو دِیَن aichorn (1955) ، زامانلا خاریجی دنیایلا اولان علاقه (رابطه) و تعامل نتیجه سینده اجتماعی لَشمَه پروسِسینی تامام لایاجاغئنئ بیلدیرمَکده دیر . آسوسیال لئک فردین خاریجی دنیانئن قایدالارئ حاقّئندا هر هانسئ بیر معلوماتئن اولمادیغی بیر حالئدئر و بو دؤور ده فرد "حظ مرحله سینده " یاشاماقدادئر . اجتماعی ـ لَشمه ایله بیرلیکده حظ مرحَله سیندَن "حقیقت مرحله سینه" گئچیش مِیدانا گؤره رِآللاشمایاجاغئنئ آنلار ،ایچینده یاشادئغئ جامعه ده دیگر انسان لارئن دا بَنزَر ایستَک و آرزولارئنئن اولا بیلَجَغینی ، جامعه نین معیَّن بیر نظم ایچینده وارلئغئنئ داوام ائتدیره بیلمَسی اوچون هر کسین اؤزونَه عائید ایستَک و آرزولاردان فداکارلئق ائتمَه سی ضَرورَتینی مُتَوجه اولار . یعنی حظ مرحله سیندن حقیقت مرحله سینه گئچیش ، اَصلینده id ـنین تام معناسئیلا حاکیم اولدوغو آسوسیال لئک زامانئندان ego ـنون id و super ego آراسئنداکئ طَرازلئقئ تام اولاراق تأمین ائتدیگی و اجتماعی لَشمَنین تاماملاندئغئ بیر دؤورَه گئچیش معناسئنا گَلیر .
Aichorn (1955) ، هر کَسین موفق بیر شِکیلده حظ مرحله سیندن حقیقت مرحله سینه گِئچمَیَه جَغینی ، بونون نتیجه سینده ده آنتی ـ سوسیال داورانئش لارئن و سوچ تشکیل ائدَن داورانئش لارئن اورتایا چئخاجاغئنئ بیلدیریر .
بو نقطه ده ، بعضی لری « آچئک سوچلو» حالئنا گَلَرَک مستقیم سوچ ایشلَرکَن ، بعضی لری ایسه اویغون بیر سوچ فرصَتینین قارشئلارئنا چئخاجاغئ آنا قَدَر « گیزلی سوچلو » اولاراق گؤزلَمَیَه داوام ائدَللَر .
Aichorn ، سوچ لو داورانئشئن بیذّات اؤزونو آراشدئرئلمایا و آچئخلامایا دَیمَیَجَخ بیر موضوع اولدوغونو ، زیرا سوچ لارئن اولسا اولسا کیشینین داها دَرین لَرده یاتان پسیکولوژیک بیر پروبلَم ـین وارلئغئنا اشاره ائدَن بیر علامت اولاجاغئنئ مُدافیعه ائتمَکده دیر . بو معنادا Aichorn ، کؤتو آرخاداش چِئوره سی ، سوچ فورصت لری و بَنزَری دیگر فاکتورلارئن دا مستقیما سوچا سبب اولا بیلَمَیه جَخ لَرینی ، اولسا اولسا « پرُوُوکاتؤر( provocateur ) » رُولونو اوینایان فاکتورلار اولا بیلَجَک لرینی ایفاده ائتمَکده دیر .
گنل شخصیت خصوصیت لری و سوچ
پسیکولوژیک کریمینولوژی دَه سوچون سَبَب لَری آراسئندا اهمیّت لی بیر فاکتور دا شَخصیّت خصوصیت لری اولموشدور . بعضی کیشی لرین دیگرلرینه گؤره داها تجاوُزکار اولماسئ ، داها چوخ خشونته باش وورماسئ و داها چوخ سوچ ایشلَمَه ـسینین سَبَبی اولاراق بو کیمسه لرین پروبلَم لی شخصیت قورولوشونا صاحیب اولمالارئنا باغلانمئشدئر . بو نُقطه ده اؤن پلانا چئخان شخصیّت خصوصیّت لری آنی و تَپکی سَل ( واکنشی) حرکت ائتمه ، منفی دویغوساللئق و پسیکوپاتیدیر .
آنی و تَپکی سَل (واکُنِشی) حرکت ائتمَه
تجروبی کریمینولوژی بیزه آنی و تپکی سل حرکت ائتمه نین اَن اهمیّت لی پسیکولوژیک بَلیرلَه ـ ییجی لَرین آراسئندا اولدوغونو ایفاده ائتمَکده دیر . نورمالدا انسان لار ، ائتمک ایستَدیک لری و آرزولارئنئ بَلّی بیر دوشونمه و قیمت لَندیرمه سوزگَجیندَن ( صافی ـسیندَن ) گئچیرَرَک سونراسئندا میدانا گَلمَه ـسی مُحتَمَل نتیجه لری دوشونَرَک حرکت ائدَر . نَه وار کی ، آنی و تَپکی سَل حرکت ائدن انسان لار نورمال انسان لاردان فرقلی اولاراق ، ایچلَریندَن گَلَن آرزو و ایستَک لرینی فِعلــه چئویرمَدَن قاباخ ساغلام بیر بیلیش سَل قیمت لَندیرمه مرحله سی سورَجیندن کِئچیرمدن حرکته گئچرلر . یعنی گیردیلرله چئخدئلارئن تام اورتاسئندا لازئم اولان بیلیش سل قیمت لَندیرمه مرحله سی یا چوخ قئسّا دئر یا دا هئچ یوخدور .
بو سبب له ائتمه لری مُحتمل خطالارئ و ریسک لری حساب ائتمَدیک لری کیمی داورانئش لارئ نتیجه سینده هیچ اؤن گؤرمَدیکلری نتیجه لرله قارشئلانارلار . حتی بو نتیجه یه اؤزلریده چاشارلار . ایشته بو نقطه ده سوچ و ساپما (انحراف) تشکیل ائدَن داورانئش لار ، چوخو زامان کیشینین بیلَرَک و ایسته یَرَک رِآللاشدئردئغی قصدلی فعل لر اولاراق دَگیل ، بالعَکس کنترل سوز و گَلیشی گؤزَل حرکت ائتمه نین طبیعی بیر نتیجه سی اولاراق اورتایا چئخار çıkar (Jones ve Lyman, 2009; Komarovskaya, Loper ve Warren, 2007; Lynam ve Miller, 2004).
منفی دویغوسال لئک
انسان لارئن دنیایا داوام لئ اولاراق منفی بیر گیرایش ، حیرسلیلیک و غَضَب له یاناشئم لارئ اولاراق تعریف ائده بیلَجَغیمیز منفی دویغوسال لئک ، تجروبی کریمینولوژی ده سوچون اهمیت لی پسیکولوژیک بَلیرلَییجی لریندن بیر دیگری اولاراق قیمت لَندیریلمَکده دیر . آراشدئرماجئ لار ، عائیله ایچی ناراحاتلئق و خشونت محیط ـینده یِتیشَن انسان لاردا داها چوخ گؤرولَن بیر وضعیّتین ، یاشادئغئ بو کؤتو تجروبه لر نتیجه سینده زامانلا فردین بِیین کیمیاسئنئن بوزولاراق(مُختَل اولاراق) سِراتونین سَوییّه سینین دوشمه سینه سبب اولدوغونا اینانماکدادئرلار . (Caspi vd., 1994).
پسیکوپاتی
گوندَکی دانئشئق دیلینه قَدَر یِئرلَشمیش بیرمفهوم اولان پسیکوپاتی ، إمپاتی (یکدلی) مَحروم لوغو و سوچلولوک حیس ائتمه مَه خصوصیت لَریله اؤن پلانا چئخان نارسیست و من ـ مرکزجی بیر شخصیت قورولوشودور . ایچینده اولدوخ لارئ وضعیّتی مانیپوله (دستکاری) ائدَرَک انسان لارئ داواملئ اولاراق آلداتا بیلمه قابلیت ـینه صاحیب بو کیمسه لر پاتولوژیک یالانچئ دئرلار . اؤز لرینه اصلاً گووَنیلمه یَجَک شِکیلدَه داواملئ اولاراق انتظاراتئ بوشا چئخارتما و اجتماعی نورم لارئ کِئف لری نَجور چَکسَه چینَمَه یَه مِییل لی دیلَر دویغوسال دَرین لیلیکدَن محروم بو کیشی لَرین سئومَه قابلیّت لریده یوخدور (cleckey ,1988) «ویجدان سئز : آردئمئز داکئ پسیکوپات لارئن راحات سئز ائدیجی دونیاسئ » آدلئ مشهور کیتابئندا کانادالئ پسیکولوگ1999 robert hare، بو انسان لارئن یالنئزجا سوچلو لار آراسئندا اولمادئغئ ، آرامئزدا یاشادئک لارئنئ و هر آن قارشئمئزا چئخابیلَجَک لَرینی دِمَکده دیر .
پسیکوپات لارئن تهلیکه نی سئوَن ، ناراحات لئغا قاپئلمایان و سویوخ قانلئ بیر شخصیّت لَری واردئر .
پسیکولوژیک اویارئلما اِشیک لَری ( روانی هَیَجان آستانه لری ) اولئدوقجا یوکسَک اولدوغو اوچون هامونون قورخدوغو و یا پانیک لَدیغی (قورخودان اَل آیاقئن ایتیردیغی ) ریسک لی وَضعیَّت لرده هئچ بیر احتیاط ائله مَز . بَر عَکس بوجور وضعیّت لر اون لاردا هَیَجان اویارئر . بو سَبَب لَه ، هر آن بیر ماجرا و هیجان آختاران پسیکوپات لار ، آنی و تَپکی سَل ( واکُنِشی) حرکت ائتدیک لری اوچون دوشونجه سیزجَه حرکت ائدَر لَر . فَقَط اؤزلَرینی دوشوندوک لری اوچون ده دیگر انسان لارئن چَکتیک لری آجئ و اضطراب لار اونلار اوچون هئچ بیر دَیَر داشئماز .پسیکوپات لار گئچمیش تجروبه لَردَن اؤرگَنمه قابلیت لری اَن دوشوک اولان انسان لاردان دئر ؛ جزا ایله ده جایدئرئلمالارئ (منصرف ائدیلمه لری ) مومکون دَییل . او سبب لَه ده هئچ بیر ریسکی آلماقدان چَکین مَزلَر . بو خصوصیت لری ایله پسیکوپات لار ، گَرَک سوچدان قاباخ سوچدان ساخلاما ، گَرَک سوچدان سونرا جزا ایله دایاندئرماق ، ایستَرسَه ده رِهابیلیتاسیون (تَوان بَخشی) پروگرام لارئیلا دَییشدیریلَه بیلمَه احتمالئ اَن آز اولان افراد دئلار.
زکاء و سوچ
زکاء موضوسو ، سون ایکی عَصردَه بیر چوخ کریمینولوژیک آراشدئرمایا قُونو اولموش بیر موضوع دور . زکاء نئن سوچ لا عَلاقَه دار اولدوغونو مودافیعه ائدَن لَر ، زَکاء سَوییَّه سیندَکی دوشوش لَه بیرلیکدَه سوچ ایشلَمَه احتمالئنئن آرتاجاغئنئ مودافیعه ائتمیشدیلر . بو گؤروشو تِست ائدَن بیر چوخ چالئشما ، ادعا ائدیلدیغی کیمی ، زکاء و سوچ آراسئنداکئ مَنفی بیر عَلاقه اولدوغونو تَثبیت ائتمیشدی .
نَه وار کی ، بو چالئشما لارا گَتیریلَن تنقید لَر بو نتیجه لَرین گووَنیر لیغینین ( قابِلِ اِعتیماد اولدوغونون ) سورغولانماسئنا یول آچمئشدئر .) 194<dolu.2011:190)
بو ساحَه ده بیر کلاسیک اولاراق بیلینَن اَن مَشهور آد Henry Goddard دئر . یازار 1911 ایلینده یایئنلادئغئ « وراثت و زکاء گِریلیغی » آدلئ مَقالَه سی ، 1914 ایلینده یایئنلادئغئ « زکاء گِریلیغی : سَبَب لَری و نتیجه لَری » آدلئ کتابئ و سون اولاراق 1922ایلینده یایئنلادئغئ « کالیکاک عائیله سی » آدلئ کیتاب ئیلا اَوَّلجَه زکاء گِریلیغی نین وراثَت یولویلا گئچَن بیر خصوصیت اولدوغونو ، داها سونرا دا سوچون بو وسیلَه یلَه زکاء گِریلیغی اولان انسان لاردا نَسیلدَن نَسلَه مُنتَقیل اولان بیر خصوصیت اولاراق سوچلو داورانئشئن یایئلماسئنا سَبَب اولان کلید مِکانیزم اولدوغونو مودافیعه ائتمیشدیر . خصوصاً Goddard (1922), کالیکاک عائیله سی اوزَرینده ائتدیغی آراشدئرما سئیلا زکاء گِریلیی و بونا باغلئ اولاراق سوچلو داورانئشئن وراثت لَه گئچتیغی نی بو عائیله نی آلتئ نسیل اؤتَه یَه قَدَر تعقیب ائدَرَک گؤسترمیشدیر.
زامان لا ، داها اطراف لئ آراشدئرما مِتُد لارئ و ایستاتیک سِل (آماری) تِکنیک لَر لَه بیلیکده بعضی کریمینولوگ لار بو چالئشمالاردا استفاده ائدیلَن یؤنتَم لَری تنقید ائتمیش ، نمونه لرین چوخونون جزا ائویندَن سِئچیلدیغی نی ، بو سَبَب لَه دَه چالئشما لاردا کنترُل گروه ــون استفاده اولونمادئغئ اوچون اَلدَه ائدیلَن تاپئنتئ لارئن ( یافتَه لَرین ) تعمیم وئریلَه بیلیر خُصوصیّت ده اولمادئغئنئ مودافیعه ائتمیشدیر . آیرئجا (هَمچِنین) تنقید لَر ، دوشوک زَکاء لئ کیشی لَرین سوچ ایشلَر کَن داها چوخ خَطا ائتمه لری نتیجه سی تِئز یاخالاناجاقلارئ ، بو سَبَب لَه دَه جَزا اِئوینده کی نیسبَت لَرینین گِنِل نُفوس ــون ایچینده کی نیسبَت لریندَن داها یوکسَک اولاجاغئ اوزَرینده دَه دورموش لاردئر . (Beirne ve Messerschmidt, 1991; Einstadter ve Henry, 1995)
داهاسئ ، بعضی تنقیدچی لَر زکاء سَوییَّه سینده کی دوشوشون داها چوخ سوچا سبب اولاجاغئنئن سَهو اولاجاغئ نئ ، زیرا بعضی سوچ لارئ ( نمونَن آغ یاخالئ سوچ لارئ و it(آی.تی) سوچ لارئ کیمی ) ایشلَه مَنین و ایشلَدیکدَن سونرا یاخالانمانئن یوکسَک بیر زکاء طَلَب ائدَه جَغینی دیلَه گَتیریب لَر .
پسیکولوژی ادبیات ئندان سوچ آراشدئرمالارئنا اویغون لاشدئرئلان اَن سون مُدِل اخلاقی گَلیشیم دیر (اَخلاقی رُشد دور) بو یاناشئما ( رویکَرد ــَه ) گؤرَه انسان لاردان بعضی لَرینین دیگر لرینَن مُقایسَه دَه داها چوخ سوچ ایشلَمَه لَرینین سَبَبی ، بو کیمسه لرین اولدوقجا دوشوک بیر اخلاقی گَلیشیمه صاحیپ اولمالارئ دئر . Kohlberg ین اخلاقی گَلیشیم مُدِل ــینی آچئخلایئجئ دَییشگَن (مُتَغَیِّر ) اولاراق استفاده ائدیلَن بو گؤروش ، انسان لارئن اخلاقی گَلیشیم نَردِبانئندا نَه قَدَر اوست پیللَه لَرَه چئخسالار اُو نیسبَت دَه سوچ ایشلَمَه احتیمالئنئن آزالدئغئنئ مودافیعَه ائتمَکدَه دیر . اخلاقی گَلیشیم کیشی نین بوتون حَیاتئ بویونجا داوام ائدَر . کؤکونه آلتئ مَرحَلَه دَن اولوشان Kohlberg ـین اخلاقی گَلیشیم مُدِل ـیندَه سئرایلا 1) اطاعت و جزا 2) فردیّت ، منفَعَت لَر و قارشئلئک لئ لئک 3) انسان لار آراسئ یاخچئ علاقه لر 4) اجتماعی نَظم ـین مُحافیظه سی 5) اجتماعی سؤزلَه شمَه ( قرارداد) 6) یونیوِرسال اُصول لار و پرَنسیپِل لَر.... مَرحَله سی وار .
بِلَه جَه اخلاقی گَلیشیم باخئمئندان آلت پیلله لرده قالان لار داها چوخ اؤز لَرینی دوشونَن ، باشقا لارئ نئن دوشونجه لرینه و احتیاج لارئنا دَیَر وئرمَیَن شَخص اولاجاقلارئ اوچون بو کیمسه لرین داها چوخ سوچ ایشلَیَه جَغینی ، اوست پیلله لرده اولان لارئن ایسه بَنجیل لیک (ایگو ایزم ) دویغوسوندان سئیرئلاراق اِمپاتی قورا بیلمه قابلیتی احتمال لارئنئن چوخ آز اولاجاغئ ادعا ائدیلمیشدیر (Dolu, 2011:194–202).